I N F O R M A C J E    T U R Y S T Y C Z N E

---

Działdowo jest ponad 20 tys. miejscowością, położoną w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego. Jest miastem ludzi gościnnych i twórczych, a także dumnych z przywiązania do swojej „małej ojczyzny”. Warto odwiedzić je ze względu na jego bogatą historię, ukrytą w licznych zabytkach architektury, oraz na przyjaźnie urządzone, pełne zieleni tereny rekreacyjne i sportowe. Działdowo należy do Międzynarodowej Sieci Miast Dobrego Życia Cittaslow oraz Stowarzyszenia gmin „Polskie Zamki Gotyckie”.

Miasto Działdowo zostało założone przez Krzyżaków w 1344 roku, na terenie zajmowanym wcześniej przez plemię Sasinów. Mniej więcej w tym samym czasie rozpoczęto budowę zamku, najważniejszego zabytku w mieście. Najstarsza część miasta, stara osada rybacka, mieściła się w okolicach dzisiejszych ul. Bielnikowej, Piwnej, Młyńskiej i Strumykowej. Znajdował się tam także niewielki plac targowy. Osada została wchłonięta przez lokowane w 1344 roku miasto Działdowo. Ten okres w dziejach Działdowa w nowoczesny sposób prezentuje ekspozycja, mieszczącego się w działdowskim ratuszu, Interaktywnego Muzeum Państwa Krzyżackiego. W kolejnych jego salach zwiedzający mogą, za pośrednictwem projekcji (w tym realizowanej w technice 3D), multimedialnych ekranów dotykowych, animacji, makiet oraz eksponatów, zapoznać się z historią Zakonu Najświętszej Marii Panny i Państwa Krzyżackiego. Centralnym tematem ekspozycji pozostają dzieje Działdowszczyzny od momentu pojawienia się na tym terenie Krzyżaków oraz historia zamku działdowskiego. Wstęp do muzeum jest bezpłatny.

Obecny wygląd rynku w Działdowie tworzył się w dwóch etapach. Kamieniczki stojące w północno i południowo-zachodnich pierzejach budowane były w końcówce XVIII w., po wielkich pożarach miasta w 1733 i 1794 roku. Kamieniczki północno i południowo-wschodniej pierzei placu pochodzą z okresu odbudowy zniszczeń po I wojnie światowej, rozpoczętego w 1916 roku. Budynki stanęły na nowo wytyczonych działkach, a ich wygląd miał nawiązywać do architektury pruskiego oświecenia.  Z okresu odbudowy po zniszczeniach wojennych pochodzi także obecny wygląd działdowskiego ratusza. W latach 1922-1923 przeprowadzono jego odbudowę według projektu miejskiego budowniczego inż. Bigo. Budowla otrzymała wtedy neorenesansowe szczyty oraz wejście z dwiema kolumnami i balkonem od strony ul. Jagiełły. Odbudowano również wieżę, na której zamontowano wykonany w Gdańsku zegar.

W okresie I wojny światowej Działdowo i okolice były terenem zaciętych walk pomiędzy wojskami rosyjskimi i niemieckimi, w wyniku których zburzona została znaczna część miejskich zabudowań. Do tego okresu w historii regionu nawiązuje, organizowane w Działdowie cyklicznie, widowisko historyczne.

Najbardziej reprezentacyjną arterią Działdowa jest ulica Jagiełły. W dawnych czasach mieściły się przy niej główne urzędy oraz rezydencje należące do lokalnych przedsiębiorców. Spacerując wzdłuż niej od strony rynku mija się kolejno zabytkowe budynki, m.in. budynek Starostwa Powiatowego (obiekt z około 1917 r. dawniej będący siedzibą banku), kamienicę berlińską, dawny Hotel Polski, willę Frankensteina (miejską rezydencję rodziny Frankensteinów, wybudowaną w 1898 r.), dawną Synagogę (wybudowaną w 1874 r.), dawne Muzeum Mazurskie (prowadzone w okresie międzywojennym przez Emilię Sukertową-Biedrawinę), willę Mecenasa Wyrwicza (w okresie okupacji niemieckiej będąca siedzibą gestapo), sąd i więzienie (gmachy wzniesione w latach 1875-1877), willę Fridricha Prowe i inne.

W Działdowie znajduje się wiele obiektów rekreacyjnych i sportowych, m.in. lodowisko, skatepark, pumptrack, liczne ścieżki rowerowe, boiska, siłownie zewnętrzne i place zabaw. Tutaj odbywają się: mecze Superligi Tenisa Stołowego, Międzynarodowy Turniej Baseballu „Działdowo Cup”, Festiwal Tańca „Show The Flow”, Dni Działdowa, Urodzinowa Działdowska Dycha, Działdowski Jarmark Rękodzieła, Antyków i Zdrowej Żywności, Festyn Cittaslow, Ogólnopolski Młodzieżowy Festiwal Piosenki Hoffer Superhit Festival, Jarmark Bożonarodzeniowy pn. „Odpalamy Choinkę” i wiele innych.

W powiecie działdowskim atrakcję przyrodniczą stanowią dwa parki krajobrazowe: Welski i Górznieńsko-Lidzbarski, w ramach których znajdują się liczne rezerwaty przyrody.

Z historii miasta
Na terenie dzisiejszego Działdowa w od X do XIV wieku zamieszkiwało jedno z plemion pruskich – Sasinowie. Obszar przez nich zajmowany zwano ziemią sasińską, która stanowiła część Puszczy Galindzkiej. W latach 1303-1306 Zakon Krzyżacki przejął ziemno-drewniane grodziszcze Sasinów leżące nad rzeką Nidą w okolicy Działdowa oraz osadził w nim swoją załogę i założył tu swoją strażnicę graniczną. Od 1340 roku zakonnicy w ciągu kilku lat zbudowali pierwszą część zamku warownego – tzw. Duży Dom. U stóp zamku powstała osada rzemieślnicza, która 13 sierpnia 1344 roku otrzymała, z rąk wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Ludolfa Königa, prawa miejskie oraz nazwę SOLDOV (za Z. Mogilnicki, Działdowo w latach 1344-1994 Zarys dziejów). Komtur ostródzki Günter von Hohenstein nadał miastu herb przedstawiający patronkę miasta – św. Katarzynę. W 1391 roku miasto zostało ufortyfikowane poprzez otoczenie go murami obronnymi. Wtedy wykształciły się dwie samodzielne jednostki administracyjno-gospodarcze: zamek z podzamczem i miasto. Strategiczne położenie miasta na pograniczu krzyżacko-polskim było przyczyną licznych walk, w czasie których Działdowo było wielokrotnie zdobywane przez wojska polskie, litewskie i krzyżackie (m.in. przez wojska króla Polski Władysława Jagiełły przed bitwą grunwaldzką). Od 1480 roku na terenie miasta istniało jezioro (zwane Zalewem Kisińskim), powstałe dzięki budowie grobli na rzece Nidzie.

Kilkadziesiąt lat później (w 1525 r.) powstały Prusy Książęce (jako lenno króla polskiego), w granicach których znalazło się także miasto Działdowo. Dzięki otwarciu granicy działdowscy kupcy i rzemieślnicy uzyskali możliwość handlu z Mazowszem, a miasto znalazło się na ważnym szlaku handlowym z Warszawy do Gdańska i Królewca. W czasie „potopu szwedzkiego” w 1655 roku na zamku działdowskim przez kilka miesięcy przebywał król szwedzki Karol X Gustaw, który tutaj przyjmował poselstwa rosyjskie, siedmiogrodzkie i tureckie.

W XVIII wieku miasto znalazło się w granicach Królestwa Pruskiego (od 1701 r.) i przeżywało okres rozkwitu. Głównym czynnikiem rozwoju miasta było położenie Działdowa przy trakcie handlowym z Warszawy do Królewca, Gdańska i Elbląga oraz do Lidzbarka Warmińskiego i Olsztyna.

W połowie XVIII wieku pod miastem, przy drodze do Księżego Dworu odbywały się największe w Królestwie Pruskim jarmarki bydlęce, na które spędzano woły podolskie oraz jarmarki końskie. Pod koniec tego stulecia (11 lipca 1794 r.) wybuchł w mieście wielki pożar, w wyniku którego prawie całe Działdowo zostało spalone. Z pożaru ocalało zaledwie kilkanaście domów i kamieniczek, zamek z podgrodziem, Brama Polska oraz przedmieścia Wola, Rybaki i Kolonia. W latach 1806-1807 w Działdowie stacjonowały wojska napoleońskie (opuszczając miasto zabrały ze sobą m.in. metalową szafę z dokumentami zgromadzonymi na zamku w ciągu wieków).

Od 18 stycznia 1871 roku Działdowo znalazło się w granicach Rzeszy Niemieckiej. W latach 1910-1912 wybudowano w mieście kanalizację i wodociągi. Podczas pierwszej wojny światowej Działdowo wielokrotnie było przedmiotem walk pomiędzy wojskami rosyjskimi i niemieckimi, a na przestrzeni kwietnia i czerwca 1915 roku miasto było wielokrotnie bombardowane przez samoloty rosyjskie (w wyniku czego zniszczono m.in. dworzec kolejowy).

Po wojnie, w wyniku decyzji konferencji wersalskiej, Działdowo zostało przyznane państwu polskiemu. Miasto wraz z okolicznymi wsiami znalazło się w granicach II Rzeczpospolitej bez plebiscytu, co stanowiło jedyny taki przypadek. Uzasadniono to tym, że na terenie Działdowa znajdował się węzeł kolejowy, który zapewniał Polsce jedyny dostęp do morza. W dniu 17 stycznia 1920 roku do Działdowa wkroczyły oddziały hallerczyków, które przejęły miasto z rąk niemieckich. W okresie międzywojennym Działdowo było ważnym ośrodkiem akcji polskiej na Mazurach, znanym z działalności m.in. J. Biedrawy i E. Sukartowej-Biedrawiny.

Po wybuchu II wojny światowej Działdowo stało się miejscem, które przeszło do dziejów martyrologii narodu polskiego. W dawnych polskich koszarach wojskowych, jesienią 1939 roku, Niemcy założyli obóz przejściowy, w ramach którego istniał oddział dla więźniów politycznych. W maju 1940 roku przekształcony został w wychowawczy obóz pracy. Obóz pełnił także funkcję obozu zagłady, a egzekucji hitlerowcy dokonywali w Działdowie (na cmentarzu żydowskim) oraz w okolicach miasta (we wsi Komorniki, lasach pod Białutami i Burszem oraz w Lasku Żwirskiego). W obozie ginęli przedstawiciele polskiej inteligencji – m.in. polscy oficerowie i księża (arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski i biskup Leon Wetmański – patroni miasta).

W nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku do Działdowa wkroczył 29 Korpus Pancerny wchodzący w skład 48 Armii Polowej wojsk radzieckich. Działdowo znalazło się w granicach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, której narzucono ustrój komunistyczny. W styczniu tego roku przystąpiono także do uruchamiania zakładów obsługujących infrastrukturę miejską, uruchomiono gazownię i wodociągi. W latach 1968-1974 wybudowano w mieście nowy szpital,  a w 1973 podłączono Działdowo do sieci gazu ziemnego. W wyniku reformy administracyjnej z roku 1975, Działdowo włączono do województwa ciechanowskiego. Po odzyskaniu suwerenności w 1989 roku rozpoczął się proces wprowadzania zreformowanego samorządu lokalnego. W 1991 roku dokonano podziału gminy miejsko-wiejskiej na miasto Działdowo i gminę wiejską – Działdowo. 28 marca 1996 roku Rada Miasta przyjęła symbole miasta – herb, flagę, pieczęć i hejnał. Na mocy reformy roku 1999, utworzony został powiat działdowski, którego Działdowo jest stolicą.


Dojazd do Działdowa
1. Drogami wojewódzkimi:
- nr 542 Działdowo – Dąbrówno – Rychnowo (w kierunku na Olsztynek i Ostródę)
- nr 544 Ostrołęka – Mława – Brodnica (z kierunku Warszawy na Grudziądz)
- nr 545 Działdowo – Nidzica – Jedwabno (w kierunku na Szczytno – Wielkie Jeziora Mazurskie)
2. Koleją z Warszawy, Trójmiasta, Olsztyna

Kod pocztowy: 13-200

Ważne telefony
Numer kierunkowy do Działdowa: (+48) 0 23

Usługi turystyczne:
- Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego (Pl. Mickiewicza 43) – 697 76 30
- Informacja turystyczna w Wydziale Rozwoju Gospodarczego Funduszy Europejskich i Promocji w Starostwie Powiatowym (ul. Kościuszki 3) – 697 59 46
- Biuro Usług Turystycznych „VOYAGE” (Pl. Mickiewicza 39) – 697 35 52

Użyteczne:
- Postój TAXI (ul. Curie-Skłodowskiej przy dworcu PKP) – 697 26 29
- Kantor (ul. Jagiełły 13) – 697 34 91

Hotele i miejsca noclegowe:
- Hotel „Wkra” *** (ul. Zamkowa 2) – 697 22 77
- Hotel „Varia” *** (ul. Hallera 30) – 697 37 75
- Hotel „Przedzamcze” *** (ul. Zamkowa 9) – 608 062 803, 697 29 50
- MOSiR (ul. Robotnicza 10) – 697 46 70
- Motel przy stacji benzynowej Makus (ul. Olsztyńska 7) – 697 76 72, 697 38 33

Bezpieczeństwo:
- Pogotowie Ratunkowe (ul. Leśna 1) – 999, 697 21 24, 697 22 11
- Policja (ul. Grunwaldzka 8) – 997, 698 02 00
- Straż Miejska (ul. Grunwaldzka 7) – 697 65 14
- Straż Pożarna (ul. Curie-Skłodowskiej 10) – 998, 697 05 00
- Pogotowie Gazowe (ul. Hallera 32) – 992, 697 27 44
- Pogotowie Ciepłownicze ( ul. Zientary-Malewskiej 1B) – 993, 697 44 45
- Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna (ul. Biedrawy 5) – 697 26 34, tel. alarmowy – 504 157 458

Zdrowie:
- Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Działdowie – 697 22 11
- NZOZ Zespół Praktyk Lekarskich (ul. Norwida 29) – 697 46 63
- Poradnia Rodzinna (ul. Świerkowa 6) – 698 07 77
- Niepubliczny Zakład Podstawowej i Specjalistycznej Opieki Zdrowotnej Przychodnia Zdrowia (Lidzbarska 33) – 697 29 30
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna – 697 62 51

Dane teleadresowe Urzędu Miasta:
ul. Zamkowa 12 i Pl. Mickiewicza 43
13-200 Działdowo
tel. 23 697 04 00, 697 04 20, fax 23 697 04 02
e-mail: umdzialdowo@netbiz.com.pl,
bip.dzialdowo.eu, www.dzialdowo.eu